Μορφές στην αρχαία ελληνική ιστορία (10)

ΠΛΑΤΩΝ (427 - 345 π.Χ.)
Υπήρξε ο διασημότερος μαθητής του Σωκράτη, ο δάσκαλος του Αριστοτέλη και μιας ολόκληρης πλειάδας άλλων φιλοσόφων και πνευματικών δημιουργών ένας γίγαντας πραγματικός της παγκόσμιας σκέψης, που εξάσκησε πελώρια, πράγματι, επιρροή στα πνεύματα κάθε κατοπινού αιώνα, κάθε χώρας και κάθε γενικά σκεπτόμενου ανθρώπου. Γεννήθηκε στο `δαιμόνιον πτολίεθρον` των Αθηνών, όπου και πέθανε, σε ηλικία 82 ετών. Αρχικά λεγόταν Αριστοκλής, αλλά ο ίδιος μετέτρεψε λίγο μετά το όνομά του σε Πλάτων, λόγω της ευρύτητας του στήθους του και του μετώπου του. Ταξίδεψε πολύ στη Σικελία, τη Μικρά Ασία, την Κυρήνη, την Αίγυπτο κι αλλού, γυρίζοντας δε, σε ηλικία 40 ετών, στην Αθήνα, ίδρυσε εκεί τη διάσημη Σχολή του, που, λόγω της γειτνίασης της με το ιερό του Ακαδήμου, πήρε την επωνυμία `Ακαδημία Πλάτωνος`. (Πάνω στην Ιερά οδό, όπου ως τώρα ακόμη σώζεται και η περίφημη `ελιά του Πλάτωνα`). Στην είσοδο της είχε γράψει την επιγραφή `Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω`, δηλαδή: `Κανένας ας μη μπαίνει εδώ, που να μην ξέρει γεωμετρία` και κατ` επέκταση, τα μαθηματικά, που ήταν τότε ένας κλάδος της φιλοσοφίας. Έγραψε πλείστα όσα μεγάλα έργα, μεταξύ των οποίων και τα εξής: `Απολογία Σωκράτους`, `Κρίτων`, `Φαίδων`, `Συμπόσιον`, `Φαίδρος`, `Αλκιβιάδης`, `Λάχης`, `Πρωταγόρας`, `Γοργίας`, `Μένων`, `Ίων`, `Μενέξενος`, `Πολιτεία`, `Νόμοι` , `Χαρμίδης`, `Τίμαιος`, `Επιστολαί` και πολλά άλλα. Πίστευε στην αθανασία της ψυχή, μετά το θάνατο του ανθρώπου. Το πολιτικό σύστημα του Πλάτωνα, που το εκθέτει βασικά στην ιδανική και ? σε μεγάλο βαθμό ? ουτοπιστική `Πολιτεία` του, ήτανε αριστοκρατικό και αντιδημοκρατικό. Πρόβλεπε την ύπαρξη τριών κύριων κοινωνικοπολιτικών τάξεων: Των αρχόντων, των γενναίων πολιτών (επιφορτισμένων με την ασφάλεια του κράτους και την εκτέλεση των αποφάσεων των αρχόντων) και τέλος των γεωργοεπαγγελματιών. Εξάλλου, στους `Νόμους` του, κατοχυρώνει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, προβλέπει μέτρα για τη διαίρεση των κρατικών λειτουργιών, τη δίωξη των άθεων και τη συντήρηση της τότε ισχύουσας δουλοκτησίας. Με λίγα λόγια, μέτρα αντιδημοκρατικά και ως ένα σοβαρό βαθμό, ανελεύθερα. Την πιο κολοσσιαία όμως γενική επίδραση πάνω στους μεταγενέστερους (ανθρώπους, λαούς, κοινωνίες, θρησκείες, κοσμοθεωρίες και πολιτικές ιδεολογίες) την άσκησε αναμφίβολα η περίφημη διδασκαλία του περί ιδεών. Πρώτος αυτός, άλλωστε, χρησιμοποίησε τον όρο `Ιδέα`, σα μια έννοια όμως υπερβατική. Ειδικότερα δε δίδαξε πως: ότι υποπίπτει στις αισθήσεις μας είναι κάτι το μεταβλητό και το διαρκώς εξελισσόμενο, υποκείμενο στον νόμο της γένεσης και της φθοράς. Πάνω απ` αυτό όμως υπάρχει κάτι άλλο ανώτερο και τέλειο, που συνιστά το αποκαλούμενο `ιδεώδες`, δηλαδή τον κόσμο των ιδεών, ο οποίος είναι άφθαρτος, αιώνιος και αναλλοίωτος από το πέρασμα του παντόφθορου χρόνου. Η φιλοσοφία του Πλάτωνα συνιστά τη συνέχιση, έξαρση, συμπλήρωση και συστηματοποίηση εκείνης του Σωκράτη. Αλλά, εκτός από τη φιλοσοφία, ο μέγιστος αυτός Αρχαιοέλληνας είχε και άλλες επιδόσεις. Έτσι π.χ. διέπρεψε και στα μαθηματικά, τη γεωγραφία, την αστρονομία, τη λογική και την ψυχολογία, όπου επίσης το διάβα του άφησε μια πραγματικά μεγάλη εποχή. Στον τάφο του επάνω χάραξαν το ακόλουθο επίγραμμα: `Σώμα μεν εν κόλποις κατέχει τόδε γαία Πλάτωνος, ψυχή δ` ισοθέων τάξιν έχει μακάτων`, που σημαίνει ότι: `Η γη μεν κατέχει αυτό εδώ του Πλάτωνα το σώμα, αλλά η ψυχή του βρίσκεται ανάμεσα στους ισοθέους μάκαρες`.

ΠΛΑΥΤΟΣ (251 - 184 π.Χ.)
Ο Τίτος Μάκκιος Πλαύτος θεωρείται σαν ο εξοχότερος μεταξύ άλλων, κωμικός ποιητής της αρχαίας Ρώμης. Γεννήθηκε στην Ομβρική και πέθανε στη Ρώμη, σε ηλικία 65 ετών. Έγραψε μεγάλο αριθμό από κωμωδίες, που, κατά την παράδοση, ανέρχονταν σε 130, πλην αρκετών από αυτές αμφισβητήθηκε μετά η γνησιότητα τους. Σήμερα διασώζονται μόνο 20 από τα παραπάνω έργα του, τα οποία και, κατά κανόνα, θεωρούνται ως απομιμήσεις παλαιότερων ελληνικών κωμωδιών. Πάντως, στην εποχή που έζησε, οι κωμωδίες του Πλαύτου έχαιραν σημαντικής δημοτικότητας κι εξακολούθησαν να παίζονται επί πολλούς αιώνες ύστερα απ` το θάνατό του.

ΠΟΛΥΚΛΕΙΤΟΣ
O Πολύκλειτος (ήκμασε γύρω στο 450-420 π.X.), ο πιο ξακουστός γλύπτης της αρχαιότητος μαζί με τον σύγχρονο του Φειδία, γεννήθηκε στην Σικυώνα γύρω στο 480 π.X. Και οι δύο υπήρξαν μαθητές του φημισμένου Αγελάδα. Ο Πολύκλειτος εργάσθηκε στο Άργος και αργότερα έγινε πρύτανης της Γλυπτικής σχολής εκεί. Τα έργα του είχαν μεγάλη επιρροή σε όλους τους μεταγενέστερους καλλιτέχνες. Περισσότερο από εκατό χρόνια μελετούσαν και έκαναν αντίγραφα τα γλυπτά του. Σύμφωνα με τον Πλίνιο "αυτός μόνο από το ανθρώπινο γένος θεωρείται να έχει ενσωματώσει τις αρχές της τέχνης του σε ένα έργο". Ο Πλίνιος αναφέρεται στο φημισμένο έργο του "ο Κανών" (Δορυφόρος), στο οποίο είχε χαράξει τις ιδεώδεις διαστάσεις του ανθρωπίνου σώματος. Άλλα έργα του είναι ο Διαδούμενος, το καλύτερο αντίγραφο του οποίου βρίσκεται στο μουσείο των Αθηνών, το κολοσσιαίο άγαλμα της καθισμένης θεάς Ήρας στο Άργος, κατασκευασμένο από χρυσό και ελεφαντοστούν, εθεωρείτο ισότιμο με τον Δία του Φειδία στην Ολυμπία. Μπορούμε να πάρουμε μία ιδέα του αγάλματος από Αργικά νομίσματα της εποχής που δείχνουν ολόκληρη την θεά Ήρα ή το κεφάλι της. Ένα άλλο έργο του Πολύκλειτου είναι η Πληγωμένη Αμαζόνα.

ΠΛΙΝΙΟΣ (23 - 79 μ.Χ.)
Ο Πλίνιος γεννήθηκε στην πόλη Κόμο της Βόρειας Ιταλίας και πέθανε, σαν θύμα και αυτός της μεγάλης έκρηξης του Βεζούβιου, το έτος 79 μ.Χ., που καθώς είναι γνωστό, έθαψε με τη λάβα του τις πόλεις Πομπηία και Ηράκλειο. Πιο συγκεκριμένα ο σοφός Λατίνος, για τον οποίο πρόκειται, είχε τότε την αρχηγία του Ρωμαϊκού στόλου ο οποίος έτυχε να βρίσκεται αγκυροβολημένος στην περιοχή. Οπότε ο Πλίνιος βλέποντας τα φαινόμενα της έκρηξης, μπήκε σ` ένα ελαφρύ πλοιάριο και πλησίασε ακόμη πιο πολύ, με αποτέλεσμα να πάθει ασφυξία από τις θειούχες αναθυμιάσεις του ηφαιστείου και να πεθάνει, σε ηλικία μόνο 56 ετών. Το σπουδαιότερο από τα έργα του (και το μοναδικό που διασώθηκε) είναι η μεγάλη συγγραφή του `Historia naturalis`, δηλαδή `Φυσική ιστορία`, την οποία, βάση των στοιχείων του, την εξέδωσε μετά το θάνατό του ο ανιψιός και θετός γιος του Πλίνιος ο νεώτερος. Στο έργο αυτό, που για την εκπόνησή του ο σοφός άνδρας είχε συγκεντρώσει πριν 160 τόμους σημειώσεων, θίγονται 20.000 σημαντικά θέματα: αστρονομίας, μετεωρολογίας, γεωγραφία, ορυκτολογίας, ζωολογίας, βοτανικής, εφευρέσεων, νομικών θεσμών και ιστορίας των Καλών Τεχνών. Καθώς και ο ίδιος μας πληροφορεί, στον πρόλογο του έργου του: όλα τα στοιχεία αυτά τα μάζεψε από 2.000 βιβλία των 100 κυριότερων γνωστών τότε συγγραφέων, πάνω στους αντίστοιχους τομείς της ανθρώπινης γνώσης. Εκτός από τη `Φυσική ιστορία`, έγραψε και την `Ιστορία των Γερμανικών πολέμων της Ρώμης`, σε 20 συνολικά βιβλία κ.α.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ (46 - 127 μ.Χ.)

Ο Πλούταρχος γεννήθηκε στη Χαιρώνια της Βοιωτίας και πέθανε στους Δελφούς, σε ηλικία 81 ετών. Υπήρξε βιογράφος, ιστορικός και ηθικολόγος φιλόσοφος της μετακλασικής Ελλάδας, `πάσης σοφίας οφθαλμός`, όπως χαρακτηριστικά τον έχει αποκαλέσει ο σπουδαίος αρχαϊστής Σκάλιγκερ. Ταξίδεψε πολύ ανά τον τότε γνωστό κόσμο, έζησε δε και επί αρκετό διάστημα στη Ρώμη, όπου σπούδασε λατινική λογοτεχνία και φιλοσοφία. Ο Σουϊδας αναφέρει ότι ο αυτοκράτορας Τραϊνός τον έκανε και Ύπατο, διατάζοντας συνάμα τους άρχοντες να μην πράττει κανένας τους κάτι, χωρίς να ζητά πιο πριν τη γνώμη του Πλούταρχου. Έγραψε 133 έργα, τα οποία, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, διασώθηκαν μέχρι σήμερα. Το σπουδαιότερο μεταξύ αυτών, είναι οι περίφημοι `Παράλληλοι βίοι` του, που περιλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφούμενων προσώπων. Σε καθένα από αυτά βιογραφούνται δύο επιφανείς άνδρες, ένα Έλληνας και ένας Ρωμαίος, τους οποίους τελικά συγκρίνει μεταξύ τους. Γι` αυτό άλλωστε, και τιτλοφορούνται `Παράλληλοι` οι βίοι τους. Εκτός όμως από τους 46 παράλληλους, έγραψε και 4 μεμονωμένους βίους Ελλήνων και Ρωμαίων διασήμων ανθρώπων, δηλαδή, στο σύνολό τους βιογράφησε 50 διακεκριμένους άνδρες. Εξάλλου, τα `ηθικά` του Πλούταρχου αποτελούν μια πράγματι ακένωτη πηγή ηθικό-φιλοσοφικών παραγγελμάτων, είτε υπό μορφή πραγματειών είτε υπό τύπο διαλόγων, κατά μίμηση των Πλατωνικών διαλόγων. Όλα τα έργα του (που διασώθηκαν) καλύπτουν 11 συνολικά τόμους, από τους οποίους 4 καταλαμβάνουν οι `Παράλληλοι βίοι` και οι υπόλοιποι 7 αναφέρονται κυρίως στα `Ηθικά` του. Το τεράστιο αυτό έργο του Πλουτάρχου είχε για τους νεώτερους ανυπολόγιστη αξία, ιδιαίτερα λόγω της συστηματικής ταξινόμησης και επεξεργασίας του πολύτιμου αυτού θησαυρού της όλης μας πνευματικής κληρονομιάς. Τα συγγράμματά του μαρτυρούν τη μεγάλη πνευματική γονιμότητα και την απέραντη ευρυμάθειά του, αν μάλιστα αναλογισθούμε πως τα έγραψε σε μια Βοιωτική κωμόπολη, τη Χαιρώνεια, μακριά απ` τις βιβλιοθήκες και την πνευματική ζωή αξιόλογων αστικών κέντρων. Τα έργα του Πλούταρχου μεταφράσθηκαν σ` όλες σχεδόν τις γλώσσες όλων των χωρών και των λαών. Αποσπάσματά τους έχουν εισαχθεί και ως μάθημα, όχι μόνο σε ελληνικά, αλλά και σε πλείστα όσα από τα σχολεία προηγμένων πολιτιστικά κρατών του κόσμου.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ (205 - 270 μ.Χ.)
Ήταν ο πιο γνωστός εκπρόσωπος της Νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, (της ιδρυθείσας από τον Αμμώνιο Σακκά) συνάμα δε κήρυκας του μονοθεϊσμού. Ταξίδεψε στην Περσία, την Αντιόχεια, και τη Ρώμη, όπου και ίδρυσε Σχολή, διδάσκοντας ολόκληρη την πνευματική `ελίτ` της `αιώνιας πόλης`, με επικεφαλής τον αυτοκράτορά της Γαληνό. Κατά τις θεωρίες του Πλωτίνου: το `Α` και το `Ω` της ύπαρξης μας είναι ο Θεός, που αποτελεί έννοια υπερβατική, απρόσιτη στο πνεύμα του ανθρώπου και που βρίσκεται παντού. Από αυτόν πλάσθηκε το Σύμπαν και κάθε γενικά μορφή ζωής. Τα πάντα από αυτόν απορρέουν και σ` αυτόν πρόκειται να καταλήξουν. Η ψυχή μας, για να ενωθεί μαζί του, είναι υποχρεωμένη να αγωνισθεί πιο πριν, για να νικήσει το `ασιθητόν` και να ανυψωθεί ψηλά, στον κόσμο του `υπεραισθητού`, δηλαδή του Θεού, από όπου και κατάγεται και για όπου τελικά έχει προορισθεί. Έσχατος στόχος της φιλοσοφίας είναι η όψη του `Ενός` (του Θεού), πράγμα στο οποίο ο νους δεν μας βοηθά, διότι το `Ένα` αυτό βρίσκεται πέρα κι επάνω από τη νόησή μαςΧ μόνο δε με τη `μυστική θέα`, δηλαδή με την ψυχική ενόραση, μας είναι δυνατόν να φθάσουμε στο χώρο του μοναδικού Θεού, απ` όπου όλα γενικά τα όντα και τα πράγματα πηγάζουν. Σαν σκοπό του βίου μας ο Πλωτίνος τάσσει την ? κατά το μέτρο του δυνατού ? προς το θεό εξομοίωση του κάθε ανθρώπου.


Απο ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ

No comments:

Post a Comment