Οι Έλληνες των αποικιών της Μ. Ασίας οι οποίοι είχαν ενσωματωθεί στην Περσική Αυτοκρατορία -ανήκαν στην σατραπεία της Ιωνίας που υπαγόταν στον σατράπη των Σάρδεων- ήταν αναγκασμένοι ως υποτελείς υπήκοοι να πληρώνουν φόρους και να ακολουθούν τους Πέρσες στις πολεμικές επιχειρήσεις τους. Ωστόσο η αυξανόμενη πίεση εκ μέρους της Περσίας τους έκανε να νοσταλγούν-με την πάροδο του χρόνου περισσότερο- την χαμένη ελευθερία.
Δεν είχαν χάσει μόνο την πολιτική ανεξαρτησία, αλλά και την κυριαρχία στο εσωτερικό, δηλαδή το δικαίωμα να ζουν σύμφωνα με τους δικούς τους νόμους, την αυτονομία. Η Περσία ευνοούσε παντού την κατάληψη της εξουσίας από τυράννους, οι οποίοι καταδυνάστευαν τις ελληνικές πόλεις σαν να ήταν Πέρσες τοποτηρητές.
Στο οικονομικό πεδίο επίσης αισθάνονταν οι Έλληνες της Μ. Ασίας διαρκώς εντονότερη την πίεση της Περσικής Αυτοκρατορίας και είχαν μάλιστα χάσει μερικές απόμακρες, σημαντικές για το εμπόριό τους, θέσεις, όπως η Ναύκρατις. Με την εκστρατεία του Δαρείου κατά των Σκυθών (513 π.Χ.) και την υποταγή κατόπιν της νότιας θρακικής παραλίας ως τον Στρυμόνα, που είχε σαν αποτέλεσμα να περιέλθουν στην Περσική κυριαρχία και η βόρεια παραλία του Ελλησπόντου και της Προποντίδας, όπως επίσης οι δυτικές ακτές του Εύξεινου Πόντου, η οικονομική επιρροή των Ιώνων περιορίστηκε ακόμη περισσότερο. Οι προσπάθειες μερικών πόλεων, όπως το Βυζάντιο, η Χαλκηδών, η Πέρινθος κ.ά., να αποφύγουν την περσική κατοχή, δεν είχαν τότε καμιά επιτυχία.
Για τους πολιτικούς, εθνικούς και οικονομικούς αυτούς λόγους υπήρχε από χρόνια στον πληθυσμό των μικρασιατικών αποικιών αναβρασμός, χωρίς όμως να εκδηλώνεται φανερά, έως ότου το 500 π.Χ. οι Ίωνες της Μ. Ασίας μαζί με τη Σάμο, τη Χίο και τη Λέσβο, υποκινηθέντες από τον τύραννο της Μιλήτου Αρισταγόρα, εξεγέρθηκαν προς αποτίναξη του Περσικού ζυγού.
Ο φιλόδοξος Αρισταγόρας (αντικαθιστούσε τον Ιστιαίο που είχε μετακληθεί στα Σούσα) είχε παρακινήσει τον σατράπη των Σάρδεων Αρταφέρνη να οργανώσει κοινή ιωνική-περσική εκστρατεία εναντίον της Νάξου. Όταν όμως η εκστρατεία του απέτυχε και κλονίστηκε έτσι η θέση του στους Πέρσες, γνωρίζοντας το ψυχολογικό κλίμα που υπήρχε στην Ιωνία, κάλεσε τους Ίωνες να αγωνιστούν εναντίον των Περσών, με σκοπό να παίξει αυτός τον πρώτο ρόλο ως ηγέτης και σωτήρας των Ελλήνων.
Μολονότι ο Εκαταίος ο Μιλήσιος που γνώριζε τις απεριόριστες δυνατότητες της Περσικής Αυτοκρατορίας προσπάθησε να αποτρέψει τους Έλληνες από την εξέγερση, η έκκληση του Αρισταγόρα έγινε με ενθουσιασμό δεκτή. Από τη Μίλητο η επανάσταση γρήγορα επεκτάθηκε και στις άλλες παραλιακές πόλεις.
Η επανάσταση θα μπορούσε να πετύχει μόνο αν η μητροπολιτική Ελλάδα τη θεωρούσε και δική της υπόθεση. Αλλά όταν ο Αρισταγόρας ήρθε για το σκοπό αυτό στην Ελλάδα (χειμώνα του 500-499 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες απέρριψαν την πρόταση του. Μόνο η Αθήνα έστειλε είκοσι πλοία και η Ερέτρια πέντε. Αυτή ήταν η μόνη βοήθεια που έδωσε η μητροπολιτική Ελλάδα. Η τύχη των Ιώνων είχε κριθεί.
Οι Έλληνες της Μ. Ασίας βέβαια δεν μπορούσαν να ζητήσουν από την Σπάρτη να στείλει δικούς της οπλίτες στην Ασία, ούτε τέθηκε άλλωστε τέτοιο ζήτημα. Αν όμως οι ναυτικές δυνάμεις της Πελοποννησιακής συμμαχίας, η Κόρινθος και η Αίγινα, είχαν στείλει τους στόλους τους και είχαν παρακινήσει έτσι με το παράδειγμά τους τους υπόλοιπους Έλληνες, ο πόλεμος θα είχε καταλήξει ίσως σε επιτυχία, όπως συνέβη είκοσι χρόνια αργότερα εναντίον του Ξέρξη, εφόσον μάλιστα οι Έλληνες της μητροπολιτικής Ελλάδας θα πολεμούσαν στο πλευρό των Ελλήνων της Μ. Ασίας ενώ αργότερα ήταν αναγκασμένοι να πολεμούν εναντίον τους.
Αλλά η Σπάρτη, εκτός από την ιστορικά δικαιολογημένη αποστροφή της προς εξωτερικές και μάλιστα υπερπόντιες επιχειρήσεις είχε και έναν άλλο λόγο για να μην επέμβει. Δεσμευόταν εξαιτίας των εχθρικών της σχέσεων με το Άργος (λίγο αργότερα μάλιστα διεξήγαγε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο εναντίον του Άργους).
Η Αθήνα που βρισκόταν τότε ακόμη υπό την ηγεσία των Αλκμαιωνιδών ακολούθησε διαφορετική πολιτική, εκείνη που επέβαλλε η μεγάλη στιγμή, τόσο εξαιτίας της φυλετικής συγγένειας με τους Ίωνες όσο και από το φόβο μήπως επανέλθει ο Ιππίας. Οι φόβοι τους επαληθεύτηκαν γιατί λίγο αργότερα ήρθαν στην εξουσία οι τυραννόφιλοι που τήρησαν αυστηρή ουδετερότητα.
Για τους επαναστάτες ήταν ευτύχημα το γεγονός ότι η πολεμική μηχανή της τεράστιας σε έκταση Περσικής Αυτοκρατορίας προετοιμαζόταν με πολύ βραδύ ρυθμό. Έτσι κατόρθωσαν με την πρώτη επίθεση (το 499 π.Χ.) να καταλάβουν τις Σάρδεις των οποίων παρέδωσαν στις φλόγες ως και τα ιερά, που με πρόφαση αυτό αργότερα οι Πέρσες, έκαψαν και αυτοί τα ιερά των Ελλήνων.
Όταν στο Δαρείο έφτασε μήνυμα ότι οι Σάρδεις κυριεύτηκαν και πυρπολήθηκαν από τους Ίωνες και τους Αθηναίους, λένε, ότι όταν το έμαθε δεν έδωσε καμιά σημασία στους Ίωνες επειδή ήξερε καλά πως αυτοί δεν θα τα έβγαζαν πέρα με την αποστασία. Ρώτησε όμως ποιοι ήταν οι Αθηναίοι. Και όταν του είπαν, ζήτησε ένα τόξο, το πήρε, έβαλε ένα βέλος και ρίχνοντάς το στον ουρανό είπε : «Δία, δώσε μου να εκδικηθώ τους Αθηναίους». Μετά την ευχή αυτή πρόσταξε έναν υπηρέτη, όταν έβαζαν να δειπνήσει να του λέει τρεις φορές : «Κύριε, να θυμάσαι τους Αθηναίους».
Η λαμπρή αυτή επιτυχία είχε ως συνέπεια να προσχωρήσουν στην εξέγερση η Καρία, η Λυκία και η Κύπρος. Οι Αθηναίοι κατόπιν, απέσυραν τα πλοία τους, που βρίσκονταν στην Έφεσο γεγονός που προφανώς οφείλεται στις εσωτερικές πολιτικές μεταβολές που συνέβαιναν στην Αθήνα (την κατάληψη της εξουσίας δηλαδή από τους τυραννόφιλους).
Αργότερα όμως ο πόλεμος πήρε άλλη τροπή. Μολονότι ο ιωνικός στόλος νίκησε τον φοινικικό στο ύψος της Σαλαμίνας της Κύπρου, οι Πέρσες ανακατέλαβαν το νησί. Ύστερα απ’ αυτό, οι Πέρσες μοίρασαν τις ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις τους προκειμένου να υποτάξουν τις ελληνικές πόλεις, με αποτέλεσμα αυτές να χάσουν κάθε επαφή μεταξύ τους και να αναγκαστούν να πολεμούν καθεμιά χωριστά. Με ηρωικό σθένος οι επαναστάτες αντιστάθηκαν ακόμη μερικά χρόνια αντιμετωπίζοντας τις κατά πολύ ισχυρότερες δυνάμεις των Περσών ώσπου κατά τη ναυμαχία που έγινε στη Λάδη (495 π.Χ.) το ηθικό τους κατέρρευσε. Η στάση εναντίον των εκλεγμένων ηγετών, οι εσωτερικές έριδες και τελικά η φανερή προδοσία στη μάχη, είχαν ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική ήττα τους.
Το 494 π.Χ. η ως τότε βασίλισσα των ελληνικών πόλεων, η Μίλητος, καταλήφθηκε με έφοδο μετά από ναυτικό αποκλεισμό και καταστράφηκε εντελώς, μαζί με το ναό του Απόλλωνα στα Δίδυμα. Τον πληθυσμό μετέφεραν οι Πέρσες στα Σούσα, και εγκατέστησαν κατόπιν κοντά στις εκβολές του Τίγρη. Τον επόμενο χρόνο οι Πέρσες υπέταξαν και τις τελευταίες πόλεις που ως τότε αντιστέκονταν και επέβαλαν εκ νέου το παλαιό σατραπικό καθεστώς, χωρίς όμως να αυξήσουν τους φόρους.
Δεν είχαν χάσει μόνο την πολιτική ανεξαρτησία, αλλά και την κυριαρχία στο εσωτερικό, δηλαδή το δικαίωμα να ζουν σύμφωνα με τους δικούς τους νόμους, την αυτονομία. Η Περσία ευνοούσε παντού την κατάληψη της εξουσίας από τυράννους, οι οποίοι καταδυνάστευαν τις ελληνικές πόλεις σαν να ήταν Πέρσες τοποτηρητές.
Στο οικονομικό πεδίο επίσης αισθάνονταν οι Έλληνες της Μ. Ασίας διαρκώς εντονότερη την πίεση της Περσικής Αυτοκρατορίας και είχαν μάλιστα χάσει μερικές απόμακρες, σημαντικές για το εμπόριό τους, θέσεις, όπως η Ναύκρατις. Με την εκστρατεία του Δαρείου κατά των Σκυθών (513 π.Χ.) και την υποταγή κατόπιν της νότιας θρακικής παραλίας ως τον Στρυμόνα, που είχε σαν αποτέλεσμα να περιέλθουν στην Περσική κυριαρχία και η βόρεια παραλία του Ελλησπόντου και της Προποντίδας, όπως επίσης οι δυτικές ακτές του Εύξεινου Πόντου, η οικονομική επιρροή των Ιώνων περιορίστηκε ακόμη περισσότερο. Οι προσπάθειες μερικών πόλεων, όπως το Βυζάντιο, η Χαλκηδών, η Πέρινθος κ.ά., να αποφύγουν την περσική κατοχή, δεν είχαν τότε καμιά επιτυχία.
Για τους πολιτικούς, εθνικούς και οικονομικούς αυτούς λόγους υπήρχε από χρόνια στον πληθυσμό των μικρασιατικών αποικιών αναβρασμός, χωρίς όμως να εκδηλώνεται φανερά, έως ότου το 500 π.Χ. οι Ίωνες της Μ. Ασίας μαζί με τη Σάμο, τη Χίο και τη Λέσβο, υποκινηθέντες από τον τύραννο της Μιλήτου Αρισταγόρα, εξεγέρθηκαν προς αποτίναξη του Περσικού ζυγού.
Ο φιλόδοξος Αρισταγόρας (αντικαθιστούσε τον Ιστιαίο που είχε μετακληθεί στα Σούσα) είχε παρακινήσει τον σατράπη των Σάρδεων Αρταφέρνη να οργανώσει κοινή ιωνική-περσική εκστρατεία εναντίον της Νάξου. Όταν όμως η εκστρατεία του απέτυχε και κλονίστηκε έτσι η θέση του στους Πέρσες, γνωρίζοντας το ψυχολογικό κλίμα που υπήρχε στην Ιωνία, κάλεσε τους Ίωνες να αγωνιστούν εναντίον των Περσών, με σκοπό να παίξει αυτός τον πρώτο ρόλο ως ηγέτης και σωτήρας των Ελλήνων.
Μολονότι ο Εκαταίος ο Μιλήσιος που γνώριζε τις απεριόριστες δυνατότητες της Περσικής Αυτοκρατορίας προσπάθησε να αποτρέψει τους Έλληνες από την εξέγερση, η έκκληση του Αρισταγόρα έγινε με ενθουσιασμό δεκτή. Από τη Μίλητο η επανάσταση γρήγορα επεκτάθηκε και στις άλλες παραλιακές πόλεις.
Η επανάσταση θα μπορούσε να πετύχει μόνο αν η μητροπολιτική Ελλάδα τη θεωρούσε και δική της υπόθεση. Αλλά όταν ο Αρισταγόρας ήρθε για το σκοπό αυτό στην Ελλάδα (χειμώνα του 500-499 π.Χ.) οι Σπαρτιάτες απέρριψαν την πρόταση του. Μόνο η Αθήνα έστειλε είκοσι πλοία και η Ερέτρια πέντε. Αυτή ήταν η μόνη βοήθεια που έδωσε η μητροπολιτική Ελλάδα. Η τύχη των Ιώνων είχε κριθεί.
Οι Έλληνες της Μ. Ασίας βέβαια δεν μπορούσαν να ζητήσουν από την Σπάρτη να στείλει δικούς της οπλίτες στην Ασία, ούτε τέθηκε άλλωστε τέτοιο ζήτημα. Αν όμως οι ναυτικές δυνάμεις της Πελοποννησιακής συμμαχίας, η Κόρινθος και η Αίγινα, είχαν στείλει τους στόλους τους και είχαν παρακινήσει έτσι με το παράδειγμά τους τους υπόλοιπους Έλληνες, ο πόλεμος θα είχε καταλήξει ίσως σε επιτυχία, όπως συνέβη είκοσι χρόνια αργότερα εναντίον του Ξέρξη, εφόσον μάλιστα οι Έλληνες της μητροπολιτικής Ελλάδας θα πολεμούσαν στο πλευρό των Ελλήνων της Μ. Ασίας ενώ αργότερα ήταν αναγκασμένοι να πολεμούν εναντίον τους.
Αλλά η Σπάρτη, εκτός από την ιστορικά δικαιολογημένη αποστροφή της προς εξωτερικές και μάλιστα υπερπόντιες επιχειρήσεις είχε και έναν άλλο λόγο για να μην επέμβει. Δεσμευόταν εξαιτίας των εχθρικών της σχέσεων με το Άργος (λίγο αργότερα μάλιστα διεξήγαγε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο εναντίον του Άργους).
Η Αθήνα που βρισκόταν τότε ακόμη υπό την ηγεσία των Αλκμαιωνιδών ακολούθησε διαφορετική πολιτική, εκείνη που επέβαλλε η μεγάλη στιγμή, τόσο εξαιτίας της φυλετικής συγγένειας με τους Ίωνες όσο και από το φόβο μήπως επανέλθει ο Ιππίας. Οι φόβοι τους επαληθεύτηκαν γιατί λίγο αργότερα ήρθαν στην εξουσία οι τυραννόφιλοι που τήρησαν αυστηρή ουδετερότητα.
Για τους επαναστάτες ήταν ευτύχημα το γεγονός ότι η πολεμική μηχανή της τεράστιας σε έκταση Περσικής Αυτοκρατορίας προετοιμαζόταν με πολύ βραδύ ρυθμό. Έτσι κατόρθωσαν με την πρώτη επίθεση (το 499 π.Χ.) να καταλάβουν τις Σάρδεις των οποίων παρέδωσαν στις φλόγες ως και τα ιερά, που με πρόφαση αυτό αργότερα οι Πέρσες, έκαψαν και αυτοί τα ιερά των Ελλήνων.
Όταν στο Δαρείο έφτασε μήνυμα ότι οι Σάρδεις κυριεύτηκαν και πυρπολήθηκαν από τους Ίωνες και τους Αθηναίους, λένε, ότι όταν το έμαθε δεν έδωσε καμιά σημασία στους Ίωνες επειδή ήξερε καλά πως αυτοί δεν θα τα έβγαζαν πέρα με την αποστασία. Ρώτησε όμως ποιοι ήταν οι Αθηναίοι. Και όταν του είπαν, ζήτησε ένα τόξο, το πήρε, έβαλε ένα βέλος και ρίχνοντάς το στον ουρανό είπε : «Δία, δώσε μου να εκδικηθώ τους Αθηναίους». Μετά την ευχή αυτή πρόσταξε έναν υπηρέτη, όταν έβαζαν να δειπνήσει να του λέει τρεις φορές : «Κύριε, να θυμάσαι τους Αθηναίους».
Η λαμπρή αυτή επιτυχία είχε ως συνέπεια να προσχωρήσουν στην εξέγερση η Καρία, η Λυκία και η Κύπρος. Οι Αθηναίοι κατόπιν, απέσυραν τα πλοία τους, που βρίσκονταν στην Έφεσο γεγονός που προφανώς οφείλεται στις εσωτερικές πολιτικές μεταβολές που συνέβαιναν στην Αθήνα (την κατάληψη της εξουσίας δηλαδή από τους τυραννόφιλους).
Αργότερα όμως ο πόλεμος πήρε άλλη τροπή. Μολονότι ο ιωνικός στόλος νίκησε τον φοινικικό στο ύψος της Σαλαμίνας της Κύπρου, οι Πέρσες ανακατέλαβαν το νησί. Ύστερα απ’ αυτό, οι Πέρσες μοίρασαν τις ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις τους προκειμένου να υποτάξουν τις ελληνικές πόλεις, με αποτέλεσμα αυτές να χάσουν κάθε επαφή μεταξύ τους και να αναγκαστούν να πολεμούν καθεμιά χωριστά. Με ηρωικό σθένος οι επαναστάτες αντιστάθηκαν ακόμη μερικά χρόνια αντιμετωπίζοντας τις κατά πολύ ισχυρότερες δυνάμεις των Περσών ώσπου κατά τη ναυμαχία που έγινε στη Λάδη (495 π.Χ.) το ηθικό τους κατέρρευσε. Η στάση εναντίον των εκλεγμένων ηγετών, οι εσωτερικές έριδες και τελικά η φανερή προδοσία στη μάχη, είχαν ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική ήττα τους.
Το 494 π.Χ. η ως τότε βασίλισσα των ελληνικών πόλεων, η Μίλητος, καταλήφθηκε με έφοδο μετά από ναυτικό αποκλεισμό και καταστράφηκε εντελώς, μαζί με το ναό του Απόλλωνα στα Δίδυμα. Τον πληθυσμό μετέφεραν οι Πέρσες στα Σούσα, και εγκατέστησαν κατόπιν κοντά στις εκβολές του Τίγρη. Τον επόμενο χρόνο οι Πέρσες υπέταξαν και τις τελευταίες πόλεις που ως τότε αντιστέκονταν και επέβαλαν εκ νέου το παλαιό σατραπικό καθεστώς, χωρίς όμως να αυξήσουν τους φόρους.
Kala pws exeis oreksi kai grafeis tosa polla ??
ReplyDeleteyperoxo blog